7 januari 2005 door Koen Smet
In dit dossier belichten we het fenomeen van de ‘scanlation’ (oftewel ‘scantrad’ in het Frans, omdat die nu eenmaal graag nieuwe woorden uitvinden). Het is een samentrekking van scan en translation, en het is de manga-tegenhanger van fansubs in de animewereld. Het zijn dus illegale versies van manga’s die op het internet verspreid worden door en voor fans.
Hoe gaat het allemaal in zijn werk? Eerst wordt de originele manga door de scanner gehaald en wordt de manga in kwestie vertaald naar een door ons begrijpbare taal, ie het Engels. Dan komt de zogenaamde ‘editor’ er aan te pas om de Japanse tekst op de scans te vervangen door de vertaalde versie. Hij kuist de scans ook wat op en maakt het geheel presentabel. Tenslotte worden de afgewerkte hoofdstukken of volumes door de scanlation groep op het internet gesmeten alwaar fans zoals jij en ik ze kunnen downloaden, meestal gebeurt dit via IRC.
Je kan deze reeksen dan gewoon op je computer lezen zonder er ook maar een eurocent voor te betalen. Natuurlijk overschrijd je daarmee de grens van de illegaliteit. Sommige scanlation groepen stoppen met de distributie van ‘hun’ werk als de manga gelicensed wordt in hun taalgebied, maar andere groepen trekken zich daar niks van aan. Ook is het zo dat sommige reeksen bijvoorbeeld wel op de Franse of Duitse markt beschikbaar zijn maar nog welig tieren op het internet omdat de reeks nog niet beschikbaar is in Amerika. Je loopt dan ook op een flinterdunne draad.
We bekijken even de verschillende soorten scanlation fans. Een eerste groep wilt vooral reeksen ontdekken die nog niet beschikbaar zijn in hun taalgebied en waarvan ze vrezen dat sommige zelfs nooit beschikbaar zullen worden. Somige scanlation groepen focussen immers op echte underground manga die buiten Japan nooit een publiek zou vinden. Vaak zullen deze fans de reeks toch nog aanschaffen als deze gepubliceerd wordt omdat ze nu eenmaal diehard fans zijn die toch nog liever een manga in handen hebben dan dat ze een reeks op een computerschermpje moeten volgen.
Een tweede groep zijn de ongeduldige lezers. Zij volgen slechts enkele bekende reeksen in hun taalgebied en kunnen niet wachten tot wanneer het volgende boekje uitkomt en zoeken hun heil op het internet. Reeksen zoals One Piece en Naruto worden immers ‘gescanlate’ van zodra ze beschikbaar zijn in Japan en voor ongeduldige fans is dit natuurlijk hemel op aarde. Zoals gezegd koopt deze groep ook vaak de reeksen die ze op het internet volgen.
Tot nu toe hebben we het gehad over illegale zaken waarvan vele mensen echter zullen zeggen dat het door de beugel moet kunnen. Dat is natuurlijk gerekend zonder de laatste groep; en dat zijn de mensen die wel manga’s willen lezen maar er geen geld aan willen uitgeven. Deze groep is zeker niet de kleinste en hun aanwezigheid maakt natuurlijk dat we gans de ‘community’ in vraag moeten stellen. Scanlations zorgen er immers voor dat mangaka’s, uitgeverijen en al wie zijn brood moet verdienen met de mangabusiness er geld bij inschiet.
Dat waren de drie grote groepen scanlationlezers. Er zijn natuurlijk ook mensen die eens een volume onder scanlation vorm lezen om een serie te testen alvorens ze aan te kopen, maar dat zijn minderheden. De drie grote groepen hebben we gehad.
In landen zoals Frankrijk is volgens mijn eigen bescheiden mening de negatieve invloed van scanlations op de verkoop van manga’s te verwaarlozen. De manga was er immers al lang voor de scanlation scene opdook, en de mensen zijn dus gewoon hun manga’s te kopen. In andere landen is de manga slechts beroemd geraakt nadat de scanlations al ingeburgerd waren waardoor ganse groepen van jongeren de manga aanzien als iets dat hen gratis wordt voorgeschoteld. Dan ben je natuurlijk verkeerd bezig.
Het probleem is echter dat de Japanse uitgeverijen weinig interesse vertonen in al wat zich buiten Japan afspeelt. Enkel Kodansha heeft op een bepaald moment een bekende scanlation groep bedreigd, maar voor de rest wanen de scanlaters zich in een veilige haven. De Amerikaanse uitgeverijen daarentegen voelen waarschijnlijk wel de naakte cijfers van geldelijk verlies door scanlations. Maar hoe pak je die zaken aan? Net zoals bij de verspreiding van MP3’s is het niet gemakkelijk om gerechtelijke stappen te ondernemen.
Scanlations zijn en blijven illegaal. Mensen die zeggen dat ze niet illegaal zijn ‘omdat de reeks nog niet beschikbaar is in hun taalgebied’ leven met oogkleppen op. Niets mag zonder toestemming van de auteur zomaar verspreid worden over het ganse internet. Als je toch scanlations leest, gebruik ze dan wijselijk en hou je voor dat niets beter is dan een manga in boekvorm.